Από την εποχή των εμβολίων έναντι του ιού SarsCov2 και από την χρήση αντιικών φαρμάκων στη πορεία της πανδημίας έχουν επιτευχθεί θαυμαστά αποτελέσματα στη πρόληψη, στη νοσηρότητα και στη θνητότητα από τον ιό. Ταυτόχρονα όμως η παγκόσμια ιατρική κοινότητα αντιμετωπίζει ένα αναδυόμενο πρόβλημα που ακολουθεί την οξεία λοίμωξη Covid-19, το λεγόμενο Long-Covid σύνδρομο, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού έχει νοσήσει από τον ιο.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας περίπου το 10% -20% των ασθενών με Covid-19 αναπτύσσουν παρατεταμένα συμπτώματα που αποδίδονται στο long-Covid.
Ο όρος “σύνδρομο Long-Covid” περιλαμβάνει τα συμπτώματα (σωματικά και ψυχικά) και τις επιπλοκές που εμμένουν ή εμφανίζονται 4 εβδομάδες μετά τη λοίμωξη με Covid-19.
Έχει προταθεί η κατάταξη:
1.Οξεία Covid-19: συμπτώματα έως 4 εβδομάδες.
2.Συνεχιζόμενη συμπτωματική Covid-19: Συμπτώματα από 4-12 εβδομάδες.
3.Μετά Covid σύνδρομο: Συμπτώματα που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια ή μετά την οξεία λοίμωξη και συνεχίζονται μετά από 12 εβδομάδες και δεν εξηγούνται με εναλλακτική διάγνωση.
Εμμένοντα συμπτώματα εμφανίζονται συχνότερα σε νοσηλευόμενους ασθενείς, καθώς από μελέτες παρουσιάζεται ότι το 75% των ασθενών που νόσησαν βαριά και το 20% που νοσηλεύθηκαν αλλά δεν χρειάστηκαν οξυγονοθεραπεία είχαν εμμένοντα συμπτώματα 6μήνες μετά. Ωστόσο συμπτωματολογία που επηρεάζει την ποιότητα της ζωής των ασθενών μπορεί να εμφανίζεται και σε μη νοσηλευόμενους ασθενείς που πέρασαν ήπια τη νόσο. Η νόσος Covid-19 πέραν του αναπνευστικού μπορεί να προσβάλλει πολλά συστήματα. Γι΄αυτό και είναι αναγκαία η γνώση τους αλλά και η συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων όπως πνευμονολόγοι, καρδιολόγοι, νευρολόγοι κτλ.
Εξ΄ ίσου σημαντικό είναι να μην αποδίδονται τα νεοεμφανιζόμενα προβλήματα στo σύνδρομο Long-Covid, χωρίς να γίνεται ο ενδεδειγμένος ιατρικός έλεγχος, ώστε να μην χάνεται η έγκαιρη διάγνωση ενός νέου προβλήματος υγείας.
Το πιο αποτελεσματικό μέσο για την πρόληψη του Long-Covid είναι η πρόληψη της λοίμωξης από Covid-19 (π.χ. εμβολιασμός κοινωνική απόσταση, υγιεινή χεριών). Έχει βρεθεί ότι οι εμβολιασμένοι ασθενείς έχουν λιγότερο συχνά και πιο ήπιο Long-Covid σύνδρομο.
Επίμονα συμπτώματα
Τα επίμονα σωματικά συμπτώματα μετά από οξεία λοίμωξη με Covid-19 περιλαμβάνουν συνήθως κόπωση (13-87%), δύσπνοια (10-71%), πόνο στο στήθος (12- 44% ) και βήχα (17 - 34%). Οι ασθενείς που αναρρώνουν από το Covid-19 μπορεί επίσης να έχουν επιπλέον ψυχολογικά συμπτώματα (π.χ. άγχος, κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες [PTSD]) και γνωστικά (π.χ. κακή μνήμη και συγκέντρωση), παρόμοια με το σύνδρομο που βιώνουν ασθενείς που αναρρώνουν από άλλες κρίσιμες ασθένειες γνωστό ως σύνδρομο μετα-εντατικής θεραπείας (PICS), έχουν όμως παρατηρηθεί πιο συχνά από ότι σε παρόμοιες ασθένειες όπως η γρίπη. Χαρακτηριστικά ακόμα και σε ασθενείς με ήπια νόσο Covid-19 έως και το 21% μπορεί να έχει εξασθένηση μνήμης.
Λιγότερο συχνά επίμονα σωματικά συμπτώματα περιλαμβάνουν ανοσμία, πόνο στις αρθρώσεις, κεφαλαλγία, σύνδρομο sicca, ρινίτιδα, δυσγευσία, κακή όρεξη, ζάλη (από ορθοστασία, ορθοστατική ταχυκαρδία ή ίλιγγο), μυαλγίες, αϋπνία, βραχνάδα, αλωπεκία, μειωμένη εφίδρωση .
Αναμενόμενος χρόνος ανάρρωσης
Αναμένεται μεγαλύτερος χρόνος ανάρρωσης σε ασθενείς που χρειάζονται νοσηλεία, ηλικιωμένους ασθενείς με προϋπάρχουσες συννοσηρότητες, ασθενείς που παρουσίασαν ιατρικές επιπλοκές (π.χ. δευτεροπαθής βακτηριακή πνευμονία, φλεβική θρομβοεμβολή) και ασθενείς που είχαν παρατεταμένη παραμονή στο νοσοκομείο ή στη ΜΕΘ.
Ωστόσο, τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι ακόμη και ασθενείς με λιγότερο σοβαρή νόσο που δεν νοσηλεύτηκαν ποτέ, έχουν συχνά αναφέρει παρατεταμένα και επίμονα συμπτώματα. Ορισμένα συμπτώματα υποχωρούν πιο γρήγορα από άλλα. Για παράδειγμα, πυρετοί, ρίγη και οσφρητικά/γευστικά συμπτώματα υποχωρούν συνήθως μέσα σε δύο έως τέσσερις εβδομάδες, ενώ η κόπωση, η δύσπνοια, το σφίξιμο στο στήθος, ο μυοσκελετικός πόνος, τα γνωστικά ελλείμματα και οι ψυχολογικές επιπτώσεις μπορεί να διαρκέσουν για μήνες (π.χ. 2 έως 12 μήνες)
Τα δεδομένα σχετικά με την διάρκεια των συμπωμάτων περιλαμβάνονται παρακάτω:
●Κούραση, αδυναμία και κακή αντοχή
Η κόπωση είναι μακράν το πιο κοινό σύμπτωμα που βιώνουν οι ασθενείς ανεξάρτητα από την ανάγκη νοσηλείας. Αν και η κόπωση υποχωρεί στους περισσότερους ασθενείς, μπορεί να διαρκέσει για τρεις μήνες ή περισσότερο, ιδιαίτερα στους νοσηλευθέντες στη ΜΕΘ.
●Δύσπνοια
Η δύσπνοια μπορεί να επιμένει, υποχωρώντας αργά στους περισσότερους ασθενείς σε διάστημα δύο έως τριών μηνών, μερικές φορές περισσότερο (π.χ. έως 12 μήνες). Σε δύσπνοια που επιμένει πάντα θα πρέπει να γίνεται ενδελεχής έλεγχος για να διερευνηθούν άλλα αίτια δύσπνοιας όπως η πνευμονική ίνωση ή πνευμονική εμβολή.
●Χρόνιος βήχας
Σε αρκετές μελέτες, πολλοί ασθενείς παρουσίασαν επίμονο βήχα 2-3 εβδομάδες μετά τα αρχικά συμπτώματα. Ο βήχας υποχώρησε στην πλειονότητα των ασθενών σε 3 μήνες και σπάνια επέμενε στους 12 μήνες.
●Δυσφορία στο στήθος
Μεταξύ των ασθενών με Covid-19, η δυσφορία στο στήθος είναι συχνή και μπορεί να αργήσε να υποχωρήσει. Στο 12-22% των ασθενών διαρκεί 2-3 μήνες.
●Αλλαγμένη γεύση και όσφρηση
Η πλειονότητα έχει πλήρη ή σχεδόν πλήρη ανάρρωση σε 1- 3 μήνες μετά την οξεία ασθένεια, αν και σε ένα μικρό ποσοστό (<5%) αυτά τα συμπτώματα παρέμειναν περισσότερο. Οι ασθενείς με υποσμία και οι άνδρες ασθενείς μπορεί να αναρρώσουν πιο γρήγορα σε σύγκριση με εκείνους που έχουν ανοσμία ή είναι γυναίκες.
●Μυοσκελετικός πόνος
Τα συμπτώματα μυοσκελετικού πόνου είναι κοινά κατά τη διάρκεια αλλά και μετά τον Covid-19. Έχει παρατηρηθεί ότι στις τέσσερις εβδομάδες μετά τη νόσο, υπήρχαν επίμονα μυοσκελετικά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένης της μυαλγίας στο 5%, της αρθραλγίας στο 4 % και του πόνου στο στήθος στο 8% των ασθενών.
●Νευρογνωσιακά συμπτώματα
Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι τα προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης επιμένουν για έξι εβδομάδες ή περισσότερο σε ασθενείς με Covid-19 μετά την έξοδο από το νοσοκομείο.
●Ψυχολογικές επιπτώσεις
Μελέτες παρατήρησης αναφέρουν ότι τα ψυχολογικά συμπτώματα (π.χ.άγχος, κατάθλιψη, PTSD) είναι κοινά μετά από οξεία λοίμωξη Covid-19, με το άγχος να είναι το πιο κοινό. Γενικά, τα ψυχολογικά συμπτώματα βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου, αλλά μπορεί να επιμείνουν για περισσότερο από έξι μήνες. Όσοι νοσηλεύονται έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για επίμονα ψυχολογικά συμπτώματα.
Μεταδίδεται ο ιός SARS-Cov2 από ασθενείς με σύνδρομο Long Covid;
Όχι, η κατάσταση μετά τον COVID-19 δεν μπορεί να μεταδοθεί σε άλλους. Το σύνδρομο long-COVID-19 είναι μια μακροχρόνια κατάσταση μετά από μόλυνση με τον ιό, όταν αυτός δεν ανιχνεύεται πλέον.
Πως αντιμετωπίζεται το σύνδρομο Long-Covid;
Οι αντιικές θεραπείες που μειώνουν τα επίπεδα του ιού στην οξεία λόιμωξη Covid-19 έχουν ελάχιστα έως καθόλου οφέλη όταν o ιός δεν ανιχνεύεται μετά τη μόλυνση. Συνήθως, η φαρμακευτική θεραπεία για τη το Long-Covid εστιάζει στη διαχείριση των συμπτωμάτων και στην παροχή υποστηρικτικής φροντίδας με φάρμακα όπως εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά, παυσίπονα και αντικαταθλιπτικά, ασκήσεις αναπνοής, προγράμματα αποκατάστασης και ψυχολογική συμβουλευτική .
Στα πλαίσια αντιμετώπισης των συμπτωμάτων ο βελονισμός επιδρά θετικά και οι μελέτες δείχνουν ότι ανακουφίζει λόγω μείωσης της φλεγμονής και της εξισορρόπησης της ανοσολογικής απόκρισης. Προτείνεται δηλαδή ως μια κλινικά ασφαλής και χρήσιμη θεραπευτική μέθοδος για την βελτίωση των ασθενών με long-Covid στα πλαίσια της ιατρικής παρακολούθησης.